οι Aires Mateus
|
Το έργο των Aires Mateus σε κερδίζει με την πρώτη ματιά με τις αψεγάδιαστες εικόνες των όγκων στο φως, με διάχυτα το συμβολισμό και τη γοητεία της σκληρής γεωμετρίας. Όσο διαβάζει, όμως, κανείς περισσότερα σχετικά με τη φιλοσοφία πίσω από το έργο τους μπορεί να διαπιστώσει ότι οι δύο Πορτογάλοι αρχιτέκτονες είναι πολύ πέρα από την πρώτη εικόνα. Είτε συμφωνεί κανείς, είτε όχι με αυτό, οι Aires Mateus καταθέτουν ένα σαφές και χωρίς λογικά κενά μανιφέστο σχετικά με το τι είναι αρχιτεκτονική και πώς ζούμε μαζί με αυτήν.
Κινητήριος δύναμη των πάντων και αρχή για τους Aires Mateus είναι η ιδέα. Όπως λένε οι ίδιοι, ο σχεδιασμός ξεκινά καταγράφοντας όλα τα προβλήματα και τις ερωτήσεις που γεννούν την ανάγκη για αρχιτεκτονική.*1 Έτσι γεννάται η ιδέα.
Βασικό άρθρο του μανιφέστου: το αρχιτεκτονικό έργο είναι ένα πεδίο έρευνας και πειραματισμού. Τα έργα χωρίζονται σε έργα δημιουργίας και έργα συνέχειας ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο θα συμβάλλουν στην αέναη αυτή έρευνα. Τα πρώτα είναι εκείνα που εισάγουν σε ένα αρχιτεκτονικό προβληματισμό, τα δεύτερα, εκείνα που λόγω κάποιων περιορισμών στη φύση του έργου τείνουν σε μια πιο εξειδικευμένη λύση (η αντιμετώπιση αυτή είναι όντως συναρπαστική καθώς και η ελευθερία που μια τέτοια παραδοχή συνεπάγεται).
Μπορεί κανείς όμως να διερωτηθεί πώς θα ζούσε μέσα σε αυτά τα πειράματα αρχιτεκτονικής; Στόχος μιας τέτοιας διαδικασίας θα ήταν να δημιουργηθούν χώροι και χωρικές συνθέσεις εύγλωττες, με ιδιαίτερη ταυτότητα που επιθυμούν να γοητεύσουν μέσα από απαράμιλλες χωρικές εμπειρίες και αισθήσεις. Η ερώτηση είναι πώς ένας ιδιαίτερος χώρος προάγει την ευζωΐα και το χαρακτήρα των κατοίκων και των επισκεπτών του, όπως θα ήταν επιθυμητό, κυρίως σε περίπτωση κατοικίας με τους Aires Mateus να δηλώνουν ότι οι κατοικίες περισσότερο από όλα αποτελούν έργα δημιουργίας. *1 Ίσως στα συμπεράσματα να βοηθούσε η άποψη των ίδιων των κατοίκων τέτοιων "δημιουργικών" κατοικιών. *2
Όποια και αν είναι η ιδέα που θέλει να προσδώσει ο δημιουργός-αρχιτέκτονας, ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και βιώνουμε την αρχιτεκτονική αποτελεί συνήθως μια αφηρημένη αίσθηση και, πολύ συχνά, η αίσθηση αυτή χωρίζεται χασματωδώς από τα αρχικά κίνητρα του πρώτου. Το χάσμα αυτό που μπορεί να πηγάζει από πολλά αίτια και ίσως αστοχίες καθ' όλη τη διάρκεια πιθανά της αρχιτεκτονικής διαδικασίας, από τη σύλληψη έως την υλοποίηση ενός έργου, είναι ένα άλυτο ακόμα ερώτημα που αναζητεί απάντηση.
Οι Aires Mateus απαντούν με επιμονή στη διατήρηση της ιδέας. Τα έργα τους είναι απρογραμματικά, με ενιαίες υφές και υλικά, με εμμονή στο λευκό χρώμα *3 και με αρχετυπικά πρότυπα που επικαλούνται το συλλογικό ασυνείδητο. *1 Αυτά είναι και τα εργαλεία που χρησιμοποιούν, ώστε να συντηρήσουν την αρχική ιδέα στο τελικό αποτέλεσμα του έργου τους που όχι τυχαία φέρει πολλά χαρακτηριστικά διαγράμματος, εξιδανικευμένου και άσπιλου, παρά αυτά της φθοράς της πραγματικότητας. Όπως αναφέρουν οι ίδιοι, "η αρχιτεκτονική δεν είναι μόνιμη. Αυτό που μένει είναι η ιδέα."*1
Ταυτόχρονα, όμως, η αρχιτεκτονική δεν παύει να αποτελεί δοχείο ζωής, "μια δομή που κάνει τη ζωή να συμβαίνει, που κάνει τη ζωή επιθυμητή." *1 Η υλοποιήσιμη αρχιτεκτονική ως μια διαδικασία πειραματική και γεμάτη ανεξερεύνητες πτυχές είναι μια σύλληψη πανέμορφη που ενέχει ωστόσο ρίσκο.
Αισιόδοξα, οι Aires Mateus επιλέγουν και αναδεικνύουν τα ζητήματα που θέτει το κάθε έργο, το παρελθόν του, το περιβάλλον του, τη δράση που θα φιλοξενήσει και το πυροδοτούν δίνοντας ζωή και ύλη σε ιδέες σχετικά με το πώς ζούμε μέσα/γύρω/με την αρχιτεκτονική. Ιδανικά στο πώς αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Ιδανικότερα πώς αντιλαμβανόμαστε τη ζωή.
Σε ένα πιο απαισιόδοξο σενάριο, δεν είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κανείς πως τα έργα των Aires Mateus είναι ίσως λίγο περισσότερο εικόνα παρά βίωμα. Είναι τυχαίο πως τα έργα τους σπάνια φωτογραφίζονται πλημμυρισμένα με ανθρώπους, παρά με μοναχικές φιγούρες που προσδίδουν ατμόσφαιρα και φωτογραφική αρτιότητα; Αλλά και πάλι, "είναι η ομορφιά μια απαγορευμένη λέξη;" *1
Σε κάθε περίπτωση, οι Aires Mateus ξεχωρίζουν από την ανάγκη τους να θέσουν ερωτήματα σχετικά με τη θέση της αρχιτεκτονικής στην ανθρώπινη ζωή και αντίληψη. Το έργο τους, πρωτοποριακό και ύποπτα όμορφο, δεν παύει να επιβεβαιώνει αυτή τη θεωρία.
Αννίτα Δούκα
Κινητήριος δύναμη των πάντων και αρχή για τους Aires Mateus είναι η ιδέα. Όπως λένε οι ίδιοι, ο σχεδιασμός ξεκινά καταγράφοντας όλα τα προβλήματα και τις ερωτήσεις που γεννούν την ανάγκη για αρχιτεκτονική.*1 Έτσι γεννάται η ιδέα.
Βασικό άρθρο του μανιφέστου: το αρχιτεκτονικό έργο είναι ένα πεδίο έρευνας και πειραματισμού. Τα έργα χωρίζονται σε έργα δημιουργίας και έργα συνέχειας ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο θα συμβάλλουν στην αέναη αυτή έρευνα. Τα πρώτα είναι εκείνα που εισάγουν σε ένα αρχιτεκτονικό προβληματισμό, τα δεύτερα, εκείνα που λόγω κάποιων περιορισμών στη φύση του έργου τείνουν σε μια πιο εξειδικευμένη λύση (η αντιμετώπιση αυτή είναι όντως συναρπαστική καθώς και η ελευθερία που μια τέτοια παραδοχή συνεπάγεται).
Μπορεί κανείς όμως να διερωτηθεί πώς θα ζούσε μέσα σε αυτά τα πειράματα αρχιτεκτονικής; Στόχος μιας τέτοιας διαδικασίας θα ήταν να δημιουργηθούν χώροι και χωρικές συνθέσεις εύγλωττες, με ιδιαίτερη ταυτότητα που επιθυμούν να γοητεύσουν μέσα από απαράμιλλες χωρικές εμπειρίες και αισθήσεις. Η ερώτηση είναι πώς ένας ιδιαίτερος χώρος προάγει την ευζωΐα και το χαρακτήρα των κατοίκων και των επισκεπτών του, όπως θα ήταν επιθυμητό, κυρίως σε περίπτωση κατοικίας με τους Aires Mateus να δηλώνουν ότι οι κατοικίες περισσότερο από όλα αποτελούν έργα δημιουργίας. *1 Ίσως στα συμπεράσματα να βοηθούσε η άποψη των ίδιων των κατοίκων τέτοιων "δημιουργικών" κατοικιών. *2
Όποια και αν είναι η ιδέα που θέλει να προσδώσει ο δημιουργός-αρχιτέκτονας, ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και βιώνουμε την αρχιτεκτονική αποτελεί συνήθως μια αφηρημένη αίσθηση και, πολύ συχνά, η αίσθηση αυτή χωρίζεται χασματωδώς από τα αρχικά κίνητρα του πρώτου. Το χάσμα αυτό που μπορεί να πηγάζει από πολλά αίτια και ίσως αστοχίες καθ' όλη τη διάρκεια πιθανά της αρχιτεκτονικής διαδικασίας, από τη σύλληψη έως την υλοποίηση ενός έργου, είναι ένα άλυτο ακόμα ερώτημα που αναζητεί απάντηση.
Οι Aires Mateus απαντούν με επιμονή στη διατήρηση της ιδέας. Τα έργα τους είναι απρογραμματικά, με ενιαίες υφές και υλικά, με εμμονή στο λευκό χρώμα *3 και με αρχετυπικά πρότυπα που επικαλούνται το συλλογικό ασυνείδητο. *1 Αυτά είναι και τα εργαλεία που χρησιμοποιούν, ώστε να συντηρήσουν την αρχική ιδέα στο τελικό αποτέλεσμα του έργου τους που όχι τυχαία φέρει πολλά χαρακτηριστικά διαγράμματος, εξιδανικευμένου και άσπιλου, παρά αυτά της φθοράς της πραγματικότητας. Όπως αναφέρουν οι ίδιοι, "η αρχιτεκτονική δεν είναι μόνιμη. Αυτό που μένει είναι η ιδέα."*1
Ταυτόχρονα, όμως, η αρχιτεκτονική δεν παύει να αποτελεί δοχείο ζωής, "μια δομή που κάνει τη ζωή να συμβαίνει, που κάνει τη ζωή επιθυμητή." *1 Η υλοποιήσιμη αρχιτεκτονική ως μια διαδικασία πειραματική και γεμάτη ανεξερεύνητες πτυχές είναι μια σύλληψη πανέμορφη που ενέχει ωστόσο ρίσκο.
Αισιόδοξα, οι Aires Mateus επιλέγουν και αναδεικνύουν τα ζητήματα που θέτει το κάθε έργο, το παρελθόν του, το περιβάλλον του, τη δράση που θα φιλοξενήσει και το πυροδοτούν δίνοντας ζωή και ύλη σε ιδέες σχετικά με το πώς ζούμε μέσα/γύρω/με την αρχιτεκτονική. Ιδανικά στο πώς αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Ιδανικότερα πώς αντιλαμβανόμαστε τη ζωή.
Σε ένα πιο απαισιόδοξο σενάριο, δεν είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κανείς πως τα έργα των Aires Mateus είναι ίσως λίγο περισσότερο εικόνα παρά βίωμα. Είναι τυχαίο πως τα έργα τους σπάνια φωτογραφίζονται πλημμυρισμένα με ανθρώπους, παρά με μοναχικές φιγούρες που προσδίδουν ατμόσφαιρα και φωτογραφική αρτιότητα; Αλλά και πάλι, "είναι η ομορφιά μια απαγορευμένη λέξη;" *1
Σε κάθε περίπτωση, οι Aires Mateus ξεχωρίζουν από την ανάγκη τους να θέσουν ερωτήματα σχετικά με τη θέση της αρχιτεκτονικής στην ανθρώπινη ζωή και αντίληψη. Το έργο τους, πρωτοποριακό και ύποπτα όμορφο, δεν παύει να επιβεβαιώνει αυτή τη θεωρία.
Αννίτα Δούκα
image copyrights @http://space72.blogspot.com
η κατοικία στο Alenquer, Πορτογαλία (1999-2002) είναι σχεδιασμένη μέσα στα απομεινάρια παλαιότερης πέτρινης κατοικίας δίνοντας έμφαση σε έναν εύγλωττο ενδιάμεσο υπαίθριο χώρο, ανάμεσα στις διαφορετικές γωνίες νέου και παλιού / the house in Alenquer, Portugal (1999-2002) is designed in the remains of the existing stone house giving life to an eloquent open space in between, between the lines of the old and the new *1
Carvalho, Ricardo (2011, January). On the permanence of ideas. A conversation with Manuel and Frascisco Aires Mateus, p 6-20, El Croquis 154: Aires Mateus 2002-2011 |
*2
ελληνικό παράδειγμα ζωής μέσα σε "ακραία" αρχιτεκτονική, η κατοικία στα Μέγαρα των Tense Architecture Network, αποδεικνύει ότι τα πειράματα μπορούν να παράξουν ένα νέο τρόπο ζωής / a greek example of experiencing life in "experimental" architecture, the house in Megara by Tense Architecture Network proves that experiments can introduce to a new way of living *3
συνέντευξη του Manuel Aires Mateus από την Equitone / interview with Manuel Aires Mateus from Equitone *4
συνέντευξη του Francisco Aires Mateus από το Archdaily/interview with Francisco Aires Mateus from Archdaily |